ΤΑ ΘΑΥΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ:

 ΤΑΞΙΣ ΚΑΙ ΡΥΘΜΟΣ  

«Πάντα ευσχημόνως και κατά τάξιν γενέσθω» 

+Αρχιμ. Δανιήλ Γούβαλη  

     Αν τύχη καμμία φορά και παρακολουθούμε επίσημη εορταστική παρέλασι, όπως λ.χ. της 25ης Μαρτίου, θαυ­μάζουμε την ευρυθμία, την ευταξία, την διοργάνωσι. Και καταλαβαίνουμε βέβαια, τι δοκιμασίες και ασκή­σεις προηγήθηκαν.

Καταστάσεις εμποτισμένες με το πνεύμα της τά­ξεως και της νοικοκυρωσύνης δημιουργούν ευχάριστη ατμόσφαιρα. Πόσο όμορφα νοιώθουμε όταν βρεθούμε σ' ένα κήπο όπου τα λαχανικά, τα δένδρα, τα λουλούδια έχουν την καθωρισμένη θέσι τους! Ή σ' ένα αμπέλι όπου τα κλήματα είναι στοιχισμένα με γεωμετρική χάρι ή σ' ένα εργοστάσιο όπου όλα κυλάνε με εξαιρετικό ρυθμό. Το ίδιο αισθανόμαστε όταν πλησιάσουμε σε κά­ποιο μεγάλο μετρό ή λιμάνι ή αεροδρόμιο όπου τα οχή­ματα πηγαινοέρχονται με καταπληκτική ακρίβεια στον χρόνο.

Όπου συναντούμε την τάξι, δεν κυριευόμαστε απλώς από αισθήματα χαράς, ανέσεως και ασφαλείας, αλλά είμα­στε και έτοιμοι να επαινέσουμε τον οργανωτικό νού, τον καλό νοικοκύρη που κρύβεται από πίσω.

Μόνο σαν αστείο στέκει να πης ότι τυχαία και συμ­πτωματικά βρέθηκαν τακτοποιημένα τα στρατιωτικά αγή­ματα στην παρέλασι, τα κλήματα στο αμπέλι, τα βιβλία στα ράφια της βιβλιοθήκης, τα αεροπλάνα στις κανονικές πτήσεις τους. Μόνο παράλογοι άνθρωποι αρνούνται πίσω από εύρυθμες και καλοτακτοποιημένες υποθέσεις, ταξιθέτη και ρυθμιστή.

Αυτά τα είπαμε, γιατί στην συνέχεια θα ιδούμε στο βασίλειο της φύσεως πραγματικότητες γεμάτες τάξι και ρυθμό και ακρίβεια. Και για να τονίσουμε πόση τύφλωσις υπάρχει, αν πίσω άπ' αυτές δεν ξεπροβάλλη νοερά εμπρός μας ο μεγάλος Διακοσμητής.

Αν ασχολούμεθα στο παρόν βιβλίο και με τον κό­σμο των άστρων, εκεί θα βλέπαμε την πιο καταπληκτική ευρυθμία στις κινήσεις των αναρίθμητων ουρανίων σω­μάτων. Αλλά και ο κόσμος των ζώων και των φυτών, έχει να προσφέρη πολλές καταπλήξεις.

Προ ετών μου έπεσε στα χέρια κάποιο βιβλίο με τον τίτλο, «Στα κάτεργα της Σιβηρίας». Επρόκειτο για αναμνήσεις βιομηχάνου που οι περιπέτειες τού βίου τον ωδήγησαν μέχρις αυτά τα κάτεργα. Εκεί σε κάποια σε­λίδα κάνει λόγο για τους δασοποντικούς της Σιβηρίας. Αναφέρεται στο ξύπνημα τους από την χειμερινή νάρκη. Μετά από αρκετούς μήνες ύπνου νοιώ­θουν ότι άλλαξε ο καιρός και μία συγκεκριμένη ημέρα σαν να πήραν κάποια μυστική διαταγή ξεπροβάλλουν στην επιφάνεια της γης και γεμίζουν ζωντάνια τις απέ­ραντες δασικές εκτάσεις της Σιβηρίας. Το ξύπνημα τους κάθε χρόνο γίνεται την ίδια ημερομηνία. Και αυτό επα­ναλαμβάνεται αιώνες χωρίς ποτέ να γίνη λάθος.

Έτσι η εμφάνισίς τους για τις διάφορες φυλές των περιοχών αυτών — Βυρίλλους, Καλμούκους, Ταταρομογγόλους — προσλαμβάνει ημερολογιακή αξία. Πρό­κειται για αλάνθαστο ημεροδείκτη. Άλλου είδους ημε­ρολόγια μπορεί να λαθεύουν, των δασοποντικών όμως όχι. Λειτουργεί με απόλυτη ακρίβεια.

Παρόμοια συναντούμε και στον κόσμο των πτηνών.

Ας σταθούμε στον Ελληνικό χώρο. Για τους Έλληνες αγρότες η εμφάνισις των πελαργών στους ουρανούς της Θεσσαλίας και της Μακεδονίας και στα έλη τού Αλιά­κμονα, έχει σημασία ημερολογιακή. Ο χρόνος που θα εμφανισθούν είναι ωρισμένος. 

Γενικά έχουμε να πούμε ότι στις αποδημίες των πτη­νών συναντούμε πρωτοφανή προγραμματισμό και τάξι. Πως συγκεντρώνονται τόσα αναρίθμητα πουλιά που μαυ­ρίζουν τον ουρανό, πως μπαίνουν στην σειρά, πως απο­γειώνονται την ίδια στιγμή, πως σχηματίζουν το υπέ­ροχο Λ, πως κατευθύνονται στον μακρυνό προορισμό τους!

Σε μερικές περιπτώσεις ο αριθμός τους είναι απί­στευτος. Αναφέρονται αποδημητικά σμήνη από ψα­ρόνια που ανέρχονταν στο ένα εκατομμύριο, από σπί­νους τού βορρά που σχημάτισαν πτήσι φάρδους 200 μέ­τρων και μήκους 45 χιλιομέτρων με αριθμό μελών γύρω στα 36 εκατομμύρια, και από αυστραλιανούς θαλασσοβάτες (θαλασσοπούλια) που ο ομαδικός σχηματισμός τους — δεν θα το πιστέψετε — είχε φάρδος 90 μέτρων, χρειάσθηκε μιάμιση ώρα για να περάση πάνω από τους θεατάς και απετελείτο από 150 εκατομμύρια πουλιά!

Όποιος αξιωθή και αντικρύση τέτοια σμήνη μα­γεύεται. Έχει να κάνη με μία πρωτοφανή γοητεία, μία μεγαλειώδη ευταξία, ένα χάρμα των οφθαλμών.

Όσοι ασχολούνται με το κυνήγι μένουν κατάπλη­κτοι για την τάξι των πουλιών σε ζητήματα χρόνου. Οι ενέργειες τους δείχνουν σπουδαίο προγραμματισμό. Ένα πρόχειρο παράδειγμα, η μπεκάτσα.

Αυτή μόλις σουρουπώση αφήνει τα ψηλώματα και ξεκινάει για τους βαλτότοπους, οι οποίοι της εξασφα­λίζουν τροφή και μπάνιο. Έπειτα, μόλις αχνοχαράξη η καινούργια ημέρα, βάζει πλώρη για τα ψηλά. Το πότε θα κατεβή προς τους κάμπους ή θ' ανεβή προς το βουνό είναι καθωρισμένο με ακρίβεια: δεκαπέντε με είκοσι λεπτά πριν νυχτώση ή πριν χαράξη. Το χρονόμετρο της λειτουργεί θαυμάσια. Ο κυνηγός που δεν το ξέρει αυτό, ας μη περιμένη επιτυχίες.

Και ο οικιακός πετεινός ξέρει καλά να προσδιορίζη τον χρόνο. Τα νυχτερινά του λαλήματα, τις «αλεκτροφωνίες», από τα αρχαία χρόνια τις εκτιμούσαν για την χρονομετρική τους ακρίβεια. Γι' αυτό και το γνωστό αίνιγμα βάζει στο στόμα του τα λόγια: «Βασιλιάς δεν είμαι. Κορώνα φορώ. Ρολόι δεν έχω. Τις ώρες μετρώ».

Αλλά και τα γκαρίσματα τού όνου έχει παρατηρηθή πως έχουν κάποια παρόμοια αξία. Τις νύχτες δεμένος στο παχνί του, στέλλει μηνύματα στο αφεντικό του για το πόσο θέλει ακόμη να ξημερώση. Είναι καθωρισμένες οι ώρες που θα γκαρίση.

Προηγουμένως αναφερθήκαμε στην αξιοθαύμαστη τάξι των αποδημητικών πτηνών. Το ίδιο συμβαίνει και στα αποδημητικά ψάρια. Σχετικά σημειώνει ο Μ. Βα­σίλειος στην Εξαήμερο: «Υπάρχουν και μερικά ψάρια αποδημητικά. Αυτά σαν να πήραν κοινή απόφασι για μακρυνό ταξείδι, αναχωρούν όλα μ' ένα σύνθημα. Μό­λις δηλαδή πλησιάση ο καθορισμένος καιρός της ανα­παραγωγής, εγκαταλείπουν τους διάφορους κόλπους των θαλασσών και ωθούμενα από κοινό φυσικό νόμο κατευ­θύνονται προς την θάλασσα τού Βορρά. Και θα τα ιδής τον καιρό της μεταναστεύσεως ενωμένα σαν ένα θα­λάσσιο ρεύμα να κυλούν μέσω της Προποντίδος προς τον Εύξεινο Πόντο».

Και παρατηρεί ο σοφός διδάσκαλος της Εκκλησίας: «Ποιος τα κινεί; Ποια βασιλική διαταγή και ποιοί δη­μόσιοι νόμοι κολλημένοι στην αγορά καθορίζουν το χρονοδιάγραμμα; Και ποιοί κάνουν χρέη ξεναγού; Βλέ­πεις ότι η θεϊκή διάταξις απλώνεται παντού μέχρι και τα πιο μικρά. Και ενώ το ψάρι δεν αντιστέκεται στον θεϊκό νόμο, εμείς οι άνθρωποι δεν ανεχόμαστε τις σωτή­ριες εντολές»!

Και στον μικρό κόσμο των εντόμων συναντούμε σπου­δαία παραδείγματα. Ας παρατηρήσουμε την μέλισσα, στην οποία όσο βάρος λείπει — ζυγίζει μόνο μισό γραμμάριο — τόσα μυστήρια κρύβονται. Σε θέματα χρονομετρικά μας εκπλήσσει. Παρατηρήσεις και πειράματα εν­τομολόγων βεβαίωσαν ότι κατέχει πολύ εξαιρετικό ρολόι.

Κάποιος φυσιοδίφης που κατοικούσε κοντά σε με­λίσσια άφηνε καθημερινά από τις 11.00 ως τις 12.00 το μεσημέρι επάνω στο τραπέζι του ένα ποτήρι ζαχαρό­νερο. Οι ανιχνεύτριες μιας κυψέλης το ανακάλυψαν και ειδοποίησαν τις συλλέκτριες. Έτσι κάθε πρωί ακριβώς στις 11.00 ένα σμήνος κατευθυνόταν προς το ζαχαρόνερο. Μπορούσαν να πάνε και στις 11.30' και στις 12.00. Το ζαχαρόνερο θα το έβρισκαν στην θέσι του. Αλλά δεν χαλούσαν το πρόγραμμα τους. Πάνω άπ' όλα η τάξις και η ακρίβεια.

Παρατηρήθηκε ότι στις επισκέψεις τους οι μέλισσες κινούνται πολύ προγραμματισμένα. Οι ώρες που θα πάνε κάπου είναι καθωρισμένες. Π.χ. το πρωί στις 8.00 θα επισκεφθούν την κουζίνα, στις 9.00 τον κήπο, στις 10.00 την βεράντα. Το μυστηριώδες ρολόι τους δείχνει αλάν­θαστα τις ώρες. Και στα δρομολόγια τους φαίνονται με το παραπάνω συνεπείς.

Ας σημειώσουμε την καταπληκτική τάξι που κρύ­βει και ο κόσμος των θηλαστικών ζώων. Προ παντός σε ό,τι έχει σχέσι με τα θέματα της αναπαραγωγής. Εδώ οι κανονισμοί είναι γεμάτοι ακρίβεια. Όση σπουδαιό­τητα έχει το ζήτημα της διαιωνίσεως τού είδους, τόσο σοβαρότητα έχει η ευταξία που το διέπει. Βιολογικοί ρυθμοί, μηνιαίοι κύκλοι, περίοδοι γονιμότητος, καθωρισμένη διάρκεια εγκυμοσύνης, όλα ρυθμισμένα στην εντέλεια. Εδώ ο αόρατος ρυθμιστής γίνεται πολύ χει­ροπιαστός.

Και στο βασίλειο των φυτών η τάξις είναι ολοφάνερη. Είναι καθωρισμένο πότε θα μπουμπουκιάσουν τα δέν­δρα, πότε θα ανθίσουν, πότε θα δέσουν τον καρπό, πότε θα τον ωριμάσουν, πότε θα ρίξουν τα φύλλα, αν είναι φυλλοβόλα, πότε θα τα ξαναφορέσουν.

Σε μερικά λουλούδια παρατηρείται μεγάλη ακρίβεια στην χρονική στιγμή που καθημερινά ανοίγουν και κλείνουν τα πέταλα τους. Ο ονομαστός βοτανολόγος Λίνναιος στον κήπο του στην Ουψάλα κατεσκεύασε ρολόι από άνθη! Όταν άνοιγε το άλφα ήταν 8.20' το πρωί, όταν άνοιγε το βήτα ήταν 9.30', όταν το άλλο έστρεφε το πρόσωπο του προς τον ήλιο ήταν 12.00, όταν το άλλο έκλεινε ήταν 6.00 το απόγευμα κ.ο.κ.

Οι Χριστιανοί της Ελλάδος δεμένοι σφικτά επί αιώ­νες με την ζωή της Εκκλησίας συνεδύαζαν χρονικά διά­φορα φαινόμενα τού φυτικού βασιλείου με το εκκλησια­στικό εορτολόγιο. Έτσι το Πάσχα σχετίζεται με το άνθι­σμα της πασχαλιάς, τού Αγ. Κων/νου με το ωρίμασμα των κερασιών, της Αγίας Μαρίνας με το ωρίμασμα των σύκων, της Μεταμορφώσεως με το ωρίμασμα των σταφυλιών, τού Αγίου Δημητρίου με το άνθισμα των χρυσάνθεμων — εξ ου και Αηδημητριάτικα — των Εισοδίων με το ωρίμασμα των πορτοκαλιών κ.ο.κ. Βέβαια δεν θα γινόταν τέτοια συσχέτισις, εάν δεν λειτουργού­σε με ακρίβεια το ρολόι τού φυτικού κόσμου.

Από τότε που η επιστήμη γνώρισε τα μυστικά τού ατόμου των υλικών στοιχείων, αναδύθηκε άλλος ένας κόσμος γεμάτος τάξι. Διαπιστώθηκε ότι κάθε άτομο έχει ίσο αριθμό πρωτονίων και ηλεκτρονίων. Το υδρογόνο π.χ. διαθέτει ένα πρωτόνιο και ένα ηλεκτρόνιο και μπο­ρεί να πάρη τον αριθμό 1 σ' έναν πίνακα—στον πίνακα τού Μεντελέγιεφ — το ήλιο έχει δύο πρωτόνια και δύο ηλεκτρόνια, το λίθιο τρία. Η σειρά προχωρεί θαυμαστά. Το νικέλιο έχει 28, ο χαλκός 29, ο τσίγκος 30. Προχω­ρούμε προς το τέλος: Το πρωτακτίνιο έχει 91, το ξακουστό ουράνιο 92... Και φθάνουμε ως τον αριθμό 105, γιατί τόσα στοιχεία μέχρι σήμερα γνωρίζουμε. Από αυτά τα δεκατρία τελευταία δεν βρέθηκαν στην φύσι, αλλά είναι τεχνητά. Έτσι σχηματίζεται το θαυμάσιο «περιοδικό σύστημα των στοιχείων», όπως το λένε οι επιστήμονες. Δηλαδή ένα υπέροχο θαύμα ταξιθετήσεως και ευταξίας.

Ας κλείσουμε αυτό το κεφάλαιο φέρνοντας στον νου μας δύο φράσεις του μεγάλου Αποστόλου Παύλου, μία σε τόνο οριστικό και μία σε προτρεπτικό: «Ουκ έστιν ακαταστασίας ο Θεός». «Πάντα ευσχημόνως και κατά τάξιν γενέσθω».

Και μία εξαιρετική περικοπή από τον Γρηγόριο τον Θεολόγο: «Τάξει τα πάντα διεκοσμήθη... Τάξις ουν το παν συνεστήσατο. Τάξις συνέχει και τα επουράνια και τα επίγεια. Τάξις εν νοητοίς, τάξις εν αισθητοίς, τάξις εν αγγέλοις, τάξις εν άστροις και κι­νήσει και μεγέθει και σχέσει τη προς άλληλα και λαμπρότητι... Τάξις εν ώραις και καιροίς... Τάξις εν ημέραις και νυκτός μέτροις και διαστήμασι... Τάξις εν στοι­χείοις, εξ ων τα σώματα... Τάξις και τοις ζώοις άπασι γένεσιν και τροφήν και τας καταλλήλους εκάστω χώ­ρας ενομοθέτησε... Τάξις των όντων εστί μήτηρ και ασφάλεια». (Λόγος 32ος  περί της εν διαλέξεσι ευταξίας). 

ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ: «ΤΑ ΘΑΥΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ» ΕΚΔΟΣΗ Β’ –ΑΘΗΝΑ 1990